Το μικρό παιδί, έτσι όπως είναι δομημένη η κοινωνία σήμερα, μπαίνει από νωρίς στη διαδικασία απομάκρυνσης από την οικογένεια και εισάγεται στους διάφορους παιδαγωγικούς και σχολικούς φορείς. Οι φορείς αυτοί λοιπόν είναι επιφορτισμένοι για το παιδί με ποικίλες ψυχικές διαστάσεις.
Για να μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα, ο βρεφικός και παιδικός σταθμός που παραλαμβάνει τα παιδιά στην αρχή της ζωής τους είναι μια ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας. Από τη μία υπάρχει το παιχνίδι, το παραμύθι, η μουσική, η ζωγραφική και από την άλλη υπάρχουν οι περιορισμοί της ομάδας. Τα παιδιά έχουν ανάγκη το παιχνίδι, γιατί είναι το βασικό τους μέσο για να επιλύουν τα συναισθηματικά τους προβλήματα που παρουσιάζονται λόγω της ανάπτυξης. Στον παιδικό σταθμό λοιπόν καλούνται να βρουν μία σχέση ανάμεσα στις ιδέες και τη φαντασία τους και στους κανόνες που διέπουν το πλαίσιο αυτό.
Επίσης στον παιδικό σταθμό το παιδί σχετίζεται για πρώτη φορά με κάποιον άλλον εκτός από τους γονείς. Ως τότε συγκροτούσε την αντίληψη του εαυτού του μέσα από τη σχέση του με τη μητέρα την οποία είχε μόνο για εκείνο. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν για το μικρό παιδί το γεγονός ότι θα μάθει να μοιράζεται με άλλα παιδιά τον/τη βρεφονηπιοκόμο, χωρίς να αναστατώνεται και ότι θα αρχίσει να δημιουργεί την ικανότητα να σχετίζεται με άλλους ανθρώπους εκτός από τους γονείς.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε επιπλέον ότι η σωματική φροντίδα του βρέφους από τους γονείς( κράτημα, πλύσιμο, τάισμα) δημιουργεί στο βρέφος εμπειρίες που προστίθενται στην αρχική αντίληψη για τους γονείς. Άρα όταν ο παιδικός σταθμός συνεχίζει να παρέχει ένα περιβάλλον σταθερό και μια σωματική φροντίδα στα παιδιά, πραγματοποιεί έργο ψυχικής υγιεινής. Το τάισμα δεν είναι απλώς παροχή τροφής αλλά ένας τρόπος με τον οποίο ο/η βρεφονηπιοκόμος συνεχίζει το έργο των γονιών.
Όσο απομακρυνόμαστε από τη προσχολική ηλικία και μπαίνουμε στη σχολική ηλικία τα πράγματα αλλάζουν. Πλέον έχει μεγάλη σημασία όχι μόνο να κατανοούμε την ένταση και τις προσαρμοστικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένα παιδί το οποίο εντάσσεται για πρώτη φορά σε μια νέα κοινότητα ατόμων, πολυπληθέστερη, με διαφορετική σύνθεση, οργάνωση και δομή αλλά και να προετοιμάσουμε το παιδί για αυτή την αλλαγή που θα έρθει.
Καλό θα ήταν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, οι γονείς να προετοιμάσουν ψυχολογικά το παιδί. Το πιο απλό πράγμα που μπορούν να κάνουν είναι να του μιλήσουν με θετικά λόγια για το δημοτικό σχολείο. Θα πρέπει να απαντούμε με απόλυτη ειλικρίνεια σε ερωτήσεις που θα θέτει το παιδί προσπαθώντας να του λύνουμε όλες τις απορίες του ώστε να μην έχει αμφιβολίες για το τι θα συναντήσει.
Οι συνηθισμένες ερωτήσεις που θέτουν τα παιδιά είναι: «Γιατί να πάω σε άλλο σχολείο; Μ’ αρέσει αυτό που είμαι» «Τι παιχνίδια θα υπάρχουν στο καινούργιο μου σχολείο;», «Θα έχω τα ίδια παιδιά στην τάξη μου;», «Που θα είναι οι συμμαθητές μου; Μήπως χάσω τους φίλους μου;»
Μια καλή πρόταση είναι να επισκεφθούν οι γονείς μαζί με τα παιδιά το νέο σχολείο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού ώστε το παιδί να εξοικειωθεί με το περιβάλλον.
Η εμπειρία της οικογένειας του παιδιού σχετικά με τις διαδικασίες αποχωρισμού και μεταβάσεων, καθώς και η στάση των γονέων απέναντι στο σχολείο προσδιορίζουν σημαντικά τον τρόπο που βιώνει το παιδί την μετάβασή του στο σχολείο.
Οι συνηθέστερες αλλαγές που έχουν να αντιμετωπίσουν τα παιδιά είναι:
- Μεγαλύτερος αριθμός μαθητών στην τάξη
- Περισσότερος χρόνος παραμονής στην τάξη
- Λιγότερη ώρα παιχνιδιού – περισσότερη ατομική εργασία
- Αυξημένες απαιτήσεις για συγκέντρωση της προσοχής, εκμάθηση νέων δεξιοτήτων
- Διαφορετικός τρόπος διδασκαλίας και προσέγγισης των μαθητών από τον εκπαιδευτικό
- Ενθαρρύνουν την αυτονομία του παιδιού, αφήνοντάς του χώρο για πρωτοβουλίες
- Ενισχύουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού, δείχνοντας εμπιστοσύνη στις ικανότητές του
- Ενθαρρύνουν το παιδί να μιλήσει για τους φόβους του, τις ανησυχίες του, τα συναισθήματά του
- Διηγηθούν την δική τους πρώτη μέρα στο σχολείο, δεν διστάζουν να ομολογήσω πώς ένιωθαν
- Φτιάξουν μια ιστορία με τον αγαπημένο του ήρωα στην ίδια κατάσταση, χρησιμοποιώντας αστεία και την ολοκληρώσουν με πολλούς καινούριους φίλους γύρω από τον πρωταγωνιστή
- Προτείνουν δραστηριότητες που επιθυμεί να κάνει το παιδί, όπως να γράψει τα προσκλητήρια για το πάρτυ του ή να διαβάσουν μαζί το αγαπημένο του βιβλίο
- Βοηθήσουν το παιδί μου να αναπτύξει οργανωτικές δεξιότητες, π.χ. οργανώνουμε μαζί το χώρο και το χρόνο μελέτης
- Δημιουργήσουν ευκαιρίες για παιχνίδι, ευχάριστες και δημιουργικές δραστηριότητες και κίνηση
- Δίνουν χρόνο να προσαρμοστεί στο νέο περιβάλλον του σχολείου και στις νέες απαιτήσεις μέχρι να βρει το ρυθμό του
- Δεν αναλαμβάνουν το ρόλο του δασκάλου με το να προετοιμάζουν το παιδί για το μάθημα της επόμενης μέρας
- Δεν εκφράζουν αρνητικές απόψεις για τον δάσκαλο ή το σχολείο και δεν τα χρησιμοποιούν ως απειλή
Η φοίτηση στο Δημοτικό όμως δεν πρέπει να σημαίνει ότι τα παιδιά εγκαταλείπουν την ξεγνοιασιά, το παιχνίδι ή την δημιουργική έκφραση. Δεν βοηθάει την συναισθηματική τους ανάπτυξη η συνεχή ενασχόληση με την προετοιμασία των μαθημάτων και η πίεση καλές επιδόσεις. Το παιδί δεν μαθαίνει κάτι αν του το δείχνουμε μέσα σε ατμόσφαιρα έντασης.
Στην σχολική ηλικία κυριαρχεί η τάση των παιδιών να μάθουν και να ανακαλύψουν καινούρια πράγματα. Το σχολείο και οι γονείς οφείλουν να συντηρούν και να ενισχύουν αυτή την τάση προσπαθώντας να δώσουν καινούργια ερεθίσματα από την καθημερινότητα στα παιδιά που να τα ενδιαφέρουν. Το παιδί χρειάζεται να ενδιαφερθεί πρώτα για τον κόσμο, τα ζώα, τη φύση και τη ζωή γύρω του, για να αποχτήσει ενδιαφέρον και για μάθηση. Για να είναι ένα παιδί χαρούμενο δεν πρέπει το σχολείο να του γίνει έμμονη ιδέα και η υπόλοιπη ζωή να περάσει στο περιθώριο.
